STOCKHOLM – Kaçırılan ya da rehin alınan kişilerin bazen kendilerini kaçıranlarla kurdukları bağı tanımlamak için kullanılan yaygın bir terim: “Stockholm sendromu” Ve adını 50 yıl önce bugün (23 Ağustos) İsveç’in başkentinde başarısız bir banka soygunu sırasında aldı.
Başlangıçta banka soygununun gerçekleştiği meydana atfen “Norrmalmstorg sendromu” olarak adlandırılan Stockholm sendromu, 1970’lerde gazete varisi Patty Hearst’ün kaçırılması da dahil olmak üzere dünyanın dört bir yanındaki rehin alma olaylarıyla bağlantılı olarak kullanıldı.
İşte Stockholm sendromuna ve adını nasıl aldığına kısa bir bakış.
Stockholm Sendromu Nedir?
Rehin alma ve kaçırma durumlarında rehineler ile onları kaçıranlar arasında gelişebilen bağı ifade eder. Bazı durumlarda rehineler kendilerini kaçıranlara ve onların davasına sempati duyabilir ve hatta polise karşı gelebilirler. Uzmanlar bunu bir bozukluk tanısından ziyade, bazı rehinelerin esir tutulmaya ve istismara dayanmak için kullandıkları psikolojik bir başa çıkma mekanizması olarak tanımlamaktadır.
Bu İsmi Nasıl Aldı?
Bu terimin kökeni, Ağustos 1973’te İsveç’in başkentinde bir banka soygunu sırasında yaşanan açmazda polise danışmanlık yapan İsveçli kriminolog ve psikiyatrist Nils Bejerot’a dayanmaktadır. Çatışma sırasında rehinelerden bazıları rehin alanların yanında ve polisin karşısında yer almış, Bejerot bu olguya “Norrmalmstorg sendromu” adını vermişti. Bu durum uluslararası alanda Stockholm sendromu olarak tanındı.
Bejerot’un kızı Susanne, 1988 yılında ölen babasının bu terimin dünya çapında bu kadar ilgi göreceğini hiç düşünmediğini söylüyor. Yaptığı açıklamada, “Bunun bu kadar büyük bir şey haline geleceğini anlamamıştı” dedi.
Bu Banka Soygunu Esnasında Ne Oldu?
23 Ağustos 1973’te, 32 yaşındaki hükümlü hırsız Jan-Erik Olsson, cezaevinden izinli olarak çıktığı sırada Stockholm şehir merkezinde bir bankayı soymaya çalıştı. Polis hemen müdahale etti ve bir açmaz yaşandı.
Hafif makineli tüfekli Olsson, dört banka çalışanını rehin alarak 3 milyon kron, kurşun geçirmez yelek ve kaçış arabası talep etti. Ayrıca eski hapishane arkadaşı Clark Olofsson’un hapisten çıkarılmasını ve bankaya getirilmesini talep etti. Yetkililer bunu kabul etti.
Polis, Olsson ve Olofsson’u teslim olmaya ikna etmeye çalışırken, İsveç’te gerçek bir dram naklen yayınlandı. Başbakan Olof Palme bile görüşmelere dahil oldu.
Bir noktada, rehinelerden Kristin Enmark telefonda Palme’ye iki suçludan değil polisten korktuğunu söyledi. Yetkililere taleplerini karşılamaları için çağrıda bulundu. Enmark daha sonra, güvenliğinin garantörü olarak gördüğü Olofsson ile arasında bir bağ oluştuğunu söyledi.
Açmaz sırasında iki polis memuru silahla yaralandı. 28 Ağustos’ta polisin göz yaşartıcı gaz kullanarak bankaya girmesi, Olsson ve Olofsson’u tutuklaması ve rehineleri serbest bırakmasıyla sona erdi.
Stockholm Sendromunun Diğer Örnekleri Nelerdir?
En bilinen vakalardan biri ertesi yıl, 1974’te, zengin bir gazete patronunun 19 yaşındaki torunu Patty Hearst’ün bilinmeyen bir silahlı devrimci grup olan Symbionese Liberation Army tarafından Amerika Birleşik Devletleri’nde kaçırılmasıyla yaşandı.
İki ay sonra, Hearst’ün SLA’ya bağlılığını ilan etmesi, ailesini ihbar etmesi ve SLA bayrağı önünde silah taşıyarak poz vermesinin ardından Hearst’ün kendisini kaçıranlarla bağlarına ilişkin sorular – ve Stockholm sendromu kavramı – ortaya çıktı. Hearst 1975 yılında tutuklandı ve yedi yıl hapse mahkum edildi. Başkan Jimmy Carter 1979 yılında cezasını hafifletti. Daha sonra Başkan Bill Clinton tarafından affedildi.
Stockholm sendromu, aile içi şiddet veya çocuklukta cinsel istismara uğrayan ve istismarcılarıyla bağlantı kuran mağdurlar bağlamında da uygulanmıştır.
Gerçek mi Yoksa Efsane mi?
Stockholm sendromu, Amerikan Psikiyatri Birliği’nin Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı veya Hastalıkların ve İlgili Sağlık Sorunlarının Uluslararası İstatistiksel Sınıflandırması tarafından bir tanı olarak listelenmemiştir. Bazı uzmanlar bunun psikolojik bir durum mu yoksa sadece bir hayatta kalma stratejisi mi olduğunu sorguluyor – bazı insanların aşırı tehlikeyle karşı karşıya kaldıklarında yaptıkları rasyonel seçimler.
ABD’de bazı kolluk kuvvetleri uzmanları bu durumun nadir görüldüğünü ve medya tarafından gereğinden fazla duyurulduğunu söylüyor. Ancak kitaplar, filmler ve müzik dahil olmak üzere popüler kültürde hala sıkça yer almaktadır ve kendilerine kötü davranan diğer insanlarla beklenmedik bağlar kuran insanlar için gayri resmi bir terim olarak İngilizce sözlüğe girmiştir.
Stockholm sendromu Kate Winslet, Josh Brolin ve Gattlin Griffith’li 2013 yapımı gerilim filmi ” Labor Day ” ve Ethan Hawke ve Noomi Rapace’li 2018 yapımı ” Stockholm ” gibi filmlere ilham kaynağı olmuştur. Sonuncusu 1973’teki başarısız banka soygununu anlatıyordu. Aynı zamanda One Direction, Muse ve Blink-182 gibi grupların şarkılarına da isim olmuştur.
